Грижата за природата е левичарска одлика

• Пишува: Филип Киселовски – Еколог и координатор на Левица – Зелен Сектор

Живееме во свет кој се соочува со невидена еколошка криза. Свет во кој природните ресурси кои го одржуваат животот се исцрпуваат и уништуваат од човечката алчност и незнаење. Свет во кој климата се менува брзо и непредвидливо, загрозувајќи го опстанокот на милиони луѓе и видови. Свет во кој богатите и моќните ги експлоатираат и угнетуваат сиромашните и слабите и им ги ускратуваат основните права и достоинство.

Македонија не е исклучена од светските проблеми. Секој светски еколошки проблем во Македонија е магнифициран како последица на екстремната неодговорност и ниската еко-свест на претходните влади. Постапките на претходните влади, вклучувајќи го нецелосното исполнување на меѓународните договори за заштита на животната средина и поништувањето на стратегии за одржлив развој, ја ставија Македонија на работ на еколошка катастрофа.

На Македонија и треба радикална трансформација. Трансформација која може да се постигне само со политичко движење кое е посветено на вредностите на социјалната правда, демократијата и одржливоста. Движење кое не се плаши да го оспори доминантниот систем на капитализмот, империјализмот и патријархатот и да понуди поинаква визија за општеството и човештвото. Движење кое не се занимава само со благосостојбата на луѓето, туку и со благосостојбата на сите живи суштества и екосистеми. Движење кое не е пасивно и резигнирано, туку активно и ангажирано.

Во доменот на еколошката свест, левичарската идеологија се појавува како светилник на одржливост и заштита. Засновани на научно разбирање и етички размислувања, левичарите се залагаат за политики и практики кои даваат приоритет на взаемната благосостојба на целата биосфера.

Во сржта на левичарскиот екологизам лежи разбирањето на меѓусебната поврзаност на сите форми на живот. Оваа перспектива, вкоренета во еколошката наука, согледува дека човековите постапки имаат далекусежни последици врз екосистемите и биодиверзитетот. Левичарите разбираат дека здравата животна средина не е само луксуз, туку неопходност за опстанокот и просперитетот на сите видови, вклучувајќи го и нашиот.

Спротивно на тоа, десничарските и капиталистичките идеологии често даваат приоритет на краткорочните придобивки пред долгорочната одржливост. Овој пристап, поттикнат од профитни мотиви и експлоатација на ресурси, доведува до деградација на животната средина и колапс на екосистемот. Стремежот за профит на сметка на животната средина не само што е неодржлив, туку и етички погрешен, бидејќи им дава приоритет на интересите на неколкумина пред благосостојбата на планетата и идните генерации.

Левичарскиот екологизам е исто така длабоко вкоренет во социјалната правда. Согледувајќи дека маргинализираните заедници често го носат товарот на деградација на животната средина, левичарите се залагаат за политики кои се однесуваат на еколошките и социјалните нееднаквости. Овој интерсекциски пристап ја нагласува важноста од решавање на основните причини за еколошките прашања, како што се сиромаштијата и системската неправда, за да се постигнат значајни и трајни промени.

Понатаму, левичарскиот екологизам опфаќа научни докази и експертиза во обликувањето на еколошките политики. Ја потенцира итната потреба за акција за ублажување на климатските промени, заштита на биолошката разновидност и обезбедување одржлива иднина за сите. Со вреднување на научното знаење и експертиза, левичарите се стремат да донесат информирани одлуки од кои имаат корист и луѓето и планетата.

Еколошките проблеми во Македонија

Македонија е земја со исклучително богато природно и културно наследство. Сепак, колку се значајни нашите природни и културни богатства, толку се сериозни и еколошките проблеми со кои се соочуваме. Проблемите кои ги создадоа претходните политички гарнитури овие 33 години се толку многу што е тешко дури и да се набројат. Најсериозните еколошки катастрофи во Македонија се: загадувањето на воздухот и водата, уништувањето на шумите, губењето на биолошката разновидност, губење на уникатните екосистеми итн. Ова се проблеми кои влијаат од здравјето и квалитетот на животот на граѓаните па сé до економскиот и социјалниот развој на земјата.

Едно од најгорливите прашања е загадувањето на воздухот, особено во урбаните средини. Според проценките за 2021 година од Светската Здравствена Организација (WHO), Македонија има највисок степен на загаденост во Европа. Главните причини за загадувањето на воздухот, покрај согорувањето на дрва и јаглен за греење и употребата на стари и неефикасни возила, 40% отпаѓа на емисиите од индустриските постројки и електрани.

Друг голем проблем е загадувањето на водата, кое влијае на квалитетот и достапноста на водните ресурси. Македонија има неколку големи реки и езера, кои се важни извори на вода за пиење, наводнување и туризам. Овие водни ресурси се контаминирани со непречистени отпадни води од домаќинствата, индустријата, земјоделството и рударството.

Уништувањето на шумите е уште едно прашање кое има сериозни импликации за животната средина и општеството. Македонија има изгубено околу 40% од својата шумска покривка од 1990 до 2020 година, главно поради нелегална сеча, дива урбанизација и пожари. Уништувањето на шумите го намалува капацитетот на шумите да обезбедуваат екосистемски услуги, како што се секвестрација на јаглерод, заштита на почвата, регулација на водите и зачувување на биолошката разновидност.

Во светло на овие еколошки проблеми, јасно е дека на Македонија ѝ треба радикална промена во нејзините политики и практики. Потребна ѝ е политичка сила која може да ги реши основните причини за овие проблеми и да предложи решенија кои се засноваат на принципите на социјална правда, демократија и одржливост. Која може да го оспори статус квото на корупција, нееднаквост и експлоатација и да понуди визија за подобра иднина за луѓето и државата. Сила која може да ги мобилизира и да ги овласти граѓаните да преземат акција и да бараат промени. Политичка сила која е навистина левичарска, еколошки свесна и еко-активистичка.

Таа политичка сила е Левица.
Левица има сеопфатна и кохерентна програма за еколошката транзиција на Македонија, која ги вклучува следните мерки:

–       Трајна забрана за т.н. гола сеча на шуми и кории.

–       Целосна забрана за давање под концесии на шумите.

–       Oгромни казни за илегална дива сеча и воведување систем на мониторинг.

–       Прогласување за национални богатства на водите, шумите, рудите и минералните ресурси и забрана за нивно издавање под концесија.

–       Спречување на отворањето на рудникот за бакар и злато „Иловица“ (Струмичко).

–       Ревидирање на менаџмент-планот за Националниот парк „Галичица“ за задржување на двојниот УНЕСКО-статус на регионот.

–       Забрана за изведба на индустриски, градежни и други инвестициони проекти во национални паркови, освен во насока на плански развој на еко-туризмот.

–       Прогласување на Јабланица, Кожув и Јакупица за национални паркови!

–       Дефинирање на емералд-подрачја, резервати и природни живеалишта на биодиверзитетот од национално значење, како основа за планирање на понатамошна заштита на природата.

–       Воспоставување на заштитни коридори и премини преку автопатите за дивиот свет, со цел да се овозможи непречено движење на видовите низ фрагментираните живеалишта.

–       Посебна заштита на Студенчишки канал, како главен снабдувач со вода на Охридското Езеро.

–       Реконструкција и   доизградба   на   колекторскиот   систем   за   заштита   на Охридското Езеро, за третирање на отпадни води.

–       Враќање на акцизата за јаглен-кокс, како еден од најштетните енергенси кои се користи во тешката индустрија, со цел дестимулирање на неговиот увоз во Македонија.

–       Целосна гасификација на индустријата, со приоритет на Цементарницата УСЈЕ како најголем загадувач на Скопската котлина.

–       Донесување закон за забрана за увоз на отпад кој не се користи како суровина.

–       Забрана за палење на диви депонии и воведување на мониторинг систем за брзо реагирање – максимум 1-3 часа по пријавата или детектирањето на изворот на загадување.

Левица е единствената партија која претставува вистинска алтернатива на доминирачкиот неолиберален, националистички и конзервативен политички систем. Таа е способна да ги застапи интересите и аспирациите на големиот број луѓе кои се соочуваат со сиромаштија, невработеност и социјална исклученост. Левица е најдобро подготвена да ја води Македонија кон поодржливо, демократско и еднакво општество. Со своето ангажирање за еколошките прашања, Левица го интегрира екоактивизмот во својот левичарски план за Македонија.