Источен економски форум во Русија: Kаде е Македонија?

• Автор на статијата: Тодоровски Дарко – Магистер по меѓународни односи и воен аналитичар

Од 10 до 13 септември 2023 година, во Владивосток, една од најисточните точки на Русија, ќе се одржи VIII Источен економски форум. Форумот е клучна меѓународна платформа за создавање и зајакнување на врските меѓу руската и глобалната инвестициска заедница, сеопфатна експертска проценка на економскиот потенцијал на рускиот Далечен Исток, презентирање на неговите можности за инвестирање и деловни услови во приоритетните развојни области.

Организатор на настанот традиционално е рускиот аналитички систем „Росконгрес“ – социјално ориентирана нефинансиска развојна институција, најголемиот организатор на серуски, меѓународни, изложбени, деловни, социјални, младински, спортски настани и конференции. Институтот нуди настани од највисоко ниво – од големиот меѓународен економски форум во Санкт Петербург до мали специјализирани комуникациски платформи.

Настаните на Форумот во Владивосток ќе се одржат во формат на панел сесии, тркалезни маси, телевизиски дебати, деловни појадоци и деловни дијалози посветени на односите на Русија со различни земји во светот. Деловната програма на Форумот ќе вклучува деловни дијалози со водечките партнерски земји во азиско-пацифичкиот регион. Непотребно е да се каже дека ваквите предлози може да бидат интересни за земјите од Балканскиот Полуостров, како за владини официјални лица, така и за претставници на бизнис секторот, во пронаоѓањето на нови пазари во Азија.

Откако претставниците на земјите од Балканскиот Полуостров по наредба на Западот, буквално го игнорираа еден од главните светски економски платформи – Економскиот форум во Санкт Петербург во јуни 2023 година, во услови на економска криза, никаков напредок во ЕУ-интеграциите, граѓаните на Македонија често го доведуваат во прашање патот кој што властите го водат. На проевропскиот пат кој што трае повеќе од 30 години, Македонија и покрај сите отстапки, жртви и реформи кои ги направи, сеуште не може да започне преговори со ЕУ, и на тој пат не му се гледа крајот, и наместо европски стандард, во Македонија се уште има високи нивоа на невработеност, корупција, низок економски раст и сиромаштијата.

Македонија има отворена економија, чија основа (90% од БДП) е трговијата. За жал, учеството на „заедничкиот“ европски пазар не ја направи Македонија побогата. Според познатиот принцип „богатите стануваат побогати, сиромашните посиромашни“, Македонија може да остане без ништо доколку избере само еден вектор на соработка – ЕУ и Западот, и не соработува и со другите големи светски сили.

Акциите што ги спроведуваат властите на Македонија повлекуваат одредена линија во односите меѓу официјална Москва и Скопје: санкциите против Русија, зголемување на интеракциите со Украина (вклучувајќи го и документот за слободна трговија со Украина усвоен во средината на август), приклучување кон турскиот „воен клуб“ (во рамките на кои беа потпишани голем број договори за воени набавки), повторените еднострани оценки за ситуацијата во Украина, интензивирањето на санкциите против Белорусија и друго – укажуваат на категоричен избор на патот на Македонија и редоследот на чекорите за влез во Европската Унија.

Сепак, гласовите на граѓаните на Македонија остануваат нечуени за прашања поврзани со важни аспекти од пристапувањето на земјата во ЕУ по секоја цена. А мнозинството на граѓани на Македонија се против тоа.

Овој план подразбира напуштање на македонскиот идентитет, признавање на македонскиот јазик како дијалект на бугарскиот, препишување учебници по историја во согласност со желбите на Бугарија, како и давање на т.н. „Бугарското малцинство“ уставни права и гаранции. Оваа ситуација не може да се сфати позитивно: и покрај редовното „замаглување на границите“ во Европа, важно е Балканот да се чувствува како посебна етничка група и со тоа да гради доброседски односи.

Во светлината на неодамнешните настани, можноста за економски односи со друг („источен“) свет исто така изгледа мрачна. Така, на почетокот на 2010-тите, Република Македонија и Руската Федерација во 2013 година имаа трговска размена од 203,2 милиони американски долари. Огромното учество (речиси 90%) од рускиот извоз го сочинуваа гориво и суровини, а најголем дел од извозот на Македонија беа лекови, резервни делови за автомобили, вино, овошје и зеленчук и тутун.

Како дел од подготовката на овој материјал, можевме да контактираме со претставници на македонската бизнис заедница за коментари. Според мислењата, ваквото дистанцирање од големите економски форуми во Русија и на Истокот нема да доведе до ништо добро: наоѓајќи се во слична ситуација во рамките на „евромонополот“, македонските бизнисмени ја губат можноста да ги промовираат сопствени стоки и услуги на различни нивоа на една шестина од копното – Русија, каде што чекаат и веруваат во економски пресврт на Балканот. А состаноците на големите форуми секогаш завршуваат со потпишување на големи (и не толку големи) договори. И секој таков договор може да ја зајакне економијата на Македонија. Соговорниците бизнисмени од Македонија, барајќи да останат анонимни, ја истакнаа неможноста да се дојде во Русија за еден или друг голем економски настан „од политички причини“. Земјата, со надеж дека брзо ќе влезе во Европската унија, води крајно радикална (а понекогаш и агресивна) политика против сè што е руско. Може да се каже: пристапот до бизнис платформите организирани од Русија за македонските бизнисмени е едноставно блокиран, а тоа се должи на забраната од страна на македонските власти на сите нивоа.

За жал, во демократска Европа денес, учеството во вакви проекти може да се поврзе и со закана за учеството во европската економија, и со проблеми за бизнисот, па дури и со безбедноста.

Во меѓувреме, учеството на Источниот економски форум може да биде еден вид пресврт за претставниците на македонската деловна заедница во сопствената деловна агенда: дискусија за испораките во источниот дел на земјината топка, Азија – најголемиот и најбрзо растечки светски пазар, имплементација на современи трговски механизми со азискиот свет и пошироко, вклучувањето во глобалната економија може да им овозможи на македонските бизнисмени да ги прошират сопствените можности. За жал, во моментов балканските бизнисмени чувствуваат невиден притисок од сопствените власти, кои, пак, во потрага по имагинарното покровителство на Западот, дејствуваат по наредба и не дозволуваат развој на претприемачите.

Не е тајна дека учеството на економски форуми како оној на Далечниот Исток е можност за промовирање на сопствените добра и услуги и пристап до Кина како најголем светски пазар! Денешна Кина ја активираше платформата за развој на транзитен транспортен систем што ја поврзува Кина со земјите од евроазискиот континент и Африка.

Интересно е што западните „партнери“, особено Европа, активно развиваат соработка со НР Кина: да потсетиме дека концептот подразбира не само изградба и развој на транспортна и логистичка инфраструктура, џиновска зона за слободна трговија, туку и единствен финансиски систем што ги обединува банките за регионален развој, создавајќи услови за насочени движења на капиталот и обезбедувајќи порамнувања во национални валути, првенствено во јуани. За Балканот и за Македонија, особено, учеството на форум од ова ниво е една од последните, ако не и последна, шанса да се качи на возот кој брза кон активно воспоставување односи со Кина и Азија. Можеме слободно да кажеме дека отсуството на македонски бизнисмени на Далечниот источен економски форум ќе ја направи Македонија уште позависна од Европската Унија и колективниот Запад.

Очигледно, светот се менува – и балканските и македонските претприемачи треба да обрнат внимание на големите промени на економската светска сфера.