На оние кои легнале на брашното – Бертолт Брехт
За да не го изгуби лебот
Во време на засиленото злоставување,
Понекој решил вистината
За злосторствата на режимот кој го организира грабежот
Веќе да не ја каже, но,
Исто така, да не ги шири лагите на режимот, значи,
Вистина, ништо да не разоткрива, но
И ништо да не разубавува. Оној што така постапува,
Само изгледа како уште еднаш да ја потврдува решеноста
Ниту во времињата на сè поголемото злоставување
Да не го загуби образот, а заправо,
Само е решен
Да не го загуби лебот. Да, таа негова решеност
Да не ја каже невистината му служи за отсега
Да ја премолчува вистината. Иако тоа е можно
Само некое време. Но и за тоа време,
Додека уште влегуваат во канцелариите и редакциите,
Во лабораториите и во фабричките дворови како луѓе
Од чиишто усти не излегува невистината,
Тие веќе прават зијан. Кој ни со око не трепнува
На глетките на крвави злостори, им дава, имено,
Привид на природност. Тој со тоа
Страшното злодело го прикажува небаре е
Нешто неупадливо како дожд,
А и неизбежно како дожд
Та така веќе со своето молчење ги поддржува
Злосторниците, а набрзо ќе
Забележи дека, за да не го загуби лебот,
Не само што мора ја премолчува вистината
Туку е приморан да блаботи лаги. Благонаклоно
Злоставувачите го прифаќаат оној што е спремен
Да не го загуби лебот.
Тој се држи како да не е подмитен,
Оти ништо не му е дадено, само што
Ништо не му е ни одземено.
Кога наздравичарот,
Станувајќи од масата на властодржецот,
Ја отвора устата, па меѓу забите
Му се гледаат остатоците од ручекот,
Неговата славопојка се слуша со сомнеж.
А славопојката на оној
Кој до вчера поткарувал
И не бил викан на победничката гозба
Вреди повеќе. Тој
Сепак е пријател на злоставуваните. Тие го знаат.
Што вели тој, така е.
Што не вели, тоа не е.
А тој, еве, вели
Дека нема злоставување.
Најдобро му е на убиецот
Да го прати братот на убиениот,
Кого го поткупил, да потврди
Дека брата му
Го убила цигла од покривот. Простата лага, вистина,
Му помага на оној што не сака да го загуби лебот,
Но не долго. Ги има и премногу
Од неговиот сој. Набрзо,
Тој упаѓа во неумоливиот натпревар на сите оние
Што не сакаат да го изгубат лебот: веќе не е доволна
Само спремноста да се лаже.
Потребно е умеење, се бара страст.
Желбата да не се изгуби лебот се спојува со
Желбата со посебна вештина и најбудалестото ломотење
Да стекне некаква смисла, неискажливото
Сепак да се искаже.
Покрај тоа, таквиот мора на злоставувачите
Да им чати повеќе од другите, бидејќи е
Под сомнеж дека еднаш порано
Ги оцрнувал злоставувачите. На тој начин
Оние што ја знаат вистината стануваат најлути лажговци.
А сето тоа трае само
Додека некој не дојде и им ги докаже
Некогашната честитост, поранешната чесност;
И тогаш тие го губат лебот.
Бертолт Брехт
