ИРЛ: Загадување во Тораница – Хаварија со темносиви води и темни тајни
Наместо инспекција и транспарентност – молк, дезинформации и врски со политиката и криминалот
На 14 март, Крива Река, една од најчистите планински води во Североисточна Македонија, се претвори во темносиво мртво течение налик на бетон. Хаваријата што се случи во кругот на рудникот „Тораница“, класифициран како Г1 – најтешка и загадувачка индустрија, откри не само еколошка катастрофа, туку и длабоки институционални пропусти и сомнителни релации со моќни личности.
Истекувањето започнало рано наутро, кога од пукната цевка излегла голема количина технолошка вода која ја повлекла со себе осиромашен олово-цинков концентрат. Наместо веднаш да реагираат, инспекторите од Државниот инспекторат за животна средина (ДИЖС) биле отсутни, додека локален општински инспектор без надлежност бил повикан на терен.
Дополнително, еден од инспекторите од ДИЖС кој требало да постапи – Зоран Стојнев – е поранешен вработен во самата компанија „Булмак 2016“, концесионер на рудникот. Ова фрла сериозни сомнежи врз објективноста на институционалниот надзор.
Наместо информации, јавноста доби дезинформации. Иако концесионерот тврдеше дека се излеала „само заматена вода“, анализите на рибарите и општината покажаа енормно присуство на тешки метали – вклучувајќи олово, кадмиум и дури 14 пати повисока концентрација на цијанид од дозволеното. ДИЖС не зеде сопствени мостри – што според стручњаците и законот било задолжително.
Во центарот на оваа еколошка драма стои „Булмак 2016“, бугарска компанија со врски до организиран криминал, чие раководство има блиски релации со поранешниот премиер Зоран Заев и актуелниот лидер на опозицијата Христијан Мицкоски. Директорот на компанијата, Тони Тоневски, е поранешен градоначалник и кадар на ВМРО-ДПМНЕ.
Фотографии добиени од ИРЛ покажуваат дека над местото каде што пукнала цевката се чувал осиромашен концентрат – токму супстанцата што се верува дека ја предизвикала загаденоста. Тоневски, пак, тврди дека над цевката имало само „тампон од шљунак“.
Институциите продолжуваат со пасивен однос. Иако инспекторите од ДИЖС не зеле мостри, директорката Ивана Гиновска изјави дека „екоцид не се докажува со еден литар вода“, а истовремено не спровела никаква систематска анализа.
Во сенка на пожарот во дивото кабаре во Кочани, случајот со Тораница за кратко беше турнат на страна. Но, податоците што излегоа на виделина се алармантни: вода од петта категорија, уништен мрест на пастрмка, потенцијална загаденост на земјоделските површини од кои се храни цел регион.
Градоначалникот на Крива Паланка, Сашко Митовски, најави кривични пријави и побара одговорност од ДИЖС. „Инспекторите ширеа лажни информации дека нема загадување уште пред да имаат резултати“, рече Митовски.
Во меѓувреме, локалното население, земјоделците и еколозите остануваат со длабока недоверба и прашања – не само за тоа што се истурило во реката, туку и кој и зошто се обидува да го сокрие тоа.
Автори: Александар Јанев и Александра Денковска Гоцевска
Графика: Лука Блажев
Извор: ИРЛ
Целото видео со истражувачката сторија на ИРЛ во продолжение:
