Здравевски: Масовните медиуми: Огледало на демократијата или оружје на манипулација?

Став на Петар Здравевски претседател на младинската организација на Левица – Црвена Младина

Секојдневно сме бомбардирани со информации. Медиумите се буквално секаде – на нашите телефони, компјутери, телевизори. Но дали некогаш сме застанале да се запрашаме: колку сме навистина свесни за нивната моќ? Дали тие ни ја прикажуваат вистината или, можеби, некоја слика која некој сака да ја видиме?

Од печатен весник до алгоритам: Медиумите низ времето

Ако ја погледнеме историјата, медиумите секогаш биле нешто повеќе од обичен канал за информирање. Весниците некогаш ги обединувале луѓето, но и ги делеле. Радиото овозможи да ги слушаме лидерите во живо, додека телевизијата ги стави изгледот и харизмата во преден план. На пример во дебатите меѓу политичарите – не се важни само зборовите, туку и како изгледаат.

Но интернетот… интернетот направи револуција. Сега, секој од нас може да објави мислење, да сподели информација или да креира наратив. Ова изгледа како врвот на демократијата, но дали е така? Колку од тоа што го читаме е вистина? Колку од тоа во што веруваме е манипулација?

Како медиумите влијаат врз нас

Се прашувам колку често медиумите всушност одлучуваат за што ќе размислуваме. Не ни кажуваат директно што да мислиме, но дефинитивно поставуваат рамка – ги избираат темите, зборовите, дури и тонот. Кога нешто е наречено „криза“, тоа создава страв. Ако е „предизвик“, делува како нешто што можеме да го надминеме.

Не можам да не размислувам за „врамувањето“ – начинот на кој медиумите ја обликуваат нашата перцепција. Или за „прајмингот“, кога одредена информација нè поттикнува да размислуваме на одреден начин. Зарем ова не е моќ? И, уште поважно, дали сме свесни за тоа?

Медиумската сензационалност, без реална основа, ја уништи довербата на многумина во неа. Кај нас, во Македонија, медиумите често се претвораат во оружје на партиски интереси. Наместо да информираат, тие продлабочуваат поделби. Понекогаш се прашувам: Дали ние, публиката, сме дел од проблемот затоа што премногу лесно ја прифаќаме „нивната вистина“?

Социјалните медиуми: Демократија или хаос?

Додека размислувам за социјалните медиуми, сфаќам колку често тие делуваат како меч со две острици. Од една страна, ни даваат глас. Од друга, создаваат ехо-комори – простори каде слушаме само што сакаме. Алгоритмите ни нудат содржини што ќе нè задржат онлајн, а некогаш и по цена на вистината.

Случајот со претседателските избори во САД во 2016 година ми е пример што секогаш ми доаѓа на ум. Лажни вести, таргетирани реклами, манипулации. Ова го гледаме и кај нас – секојдневно.

Што носи иднината?

Не можам да не размислувам за иднината. Вештачката интелигенција ќе ги направи медиумите уште поперсонализирани. Но, тоа ме плаши. Ако веќе сега ни е тешко да ја разликуваме вистината од манипулацијата, како ќе се снајдеме тогаш?

Мислам дека иднината нема да биде светла ако не направиме промени. Етичка регулација, медиумска писменост, активна борба против дезинформациите – сето тоа е потребно.

Што можеме ние?

Се прашувам, дали можеби моќта е кај нас? Ако сме пасивни, медиумите ќе ја искористат својата моќ. Но, ако поставуваме прашања, проверуваме извори и размислуваме критички, можеме да ја смениме играта.

На крајот на денот, одлуката е наша. Ќе бидеме пасивни потрошувачи или активни граѓани? Јас знам што би избрал – критичност, активност и борба за вистината.

Што ќе изберете вие?