Поповска: Младите губат интерес за изучување занаетчиство во Македонија

• Интервју со М-р Елена Поповска – Член на Левица – Сектор Култура  

Антропол: Колкаво е значењето на занаетчиството во Македонија?

Поповска: Занаетчиството има големо значење за Македонија и тоа по неколку аспекти:

– Културно наследство и традиција: Занаетчиството е длабоко вградено во македонската култура и традиција. Традиционалните занаети се предаваат од генерација на генерација, што го одржува богатството на културното наследство и националниот идентитет.

– Економски развој: игра важна улога во економскиот развој на земјата. Многу мали и средни бизниси се базирани на занаетчиски вештини и производство, што креира работни места и допринесува за зголемување на БДП-то и економскиот раст.

– Креативност и иновации: промовира креативност и иновации во процесот на производство. Занаетчиите имаат можност да развиваат нови производи и дизајни, што допринесува во разнообразноста на понудата на пазарот.

– Развој на локалните заедници: Занаетчиството често е присутно во рамките на локалните заедници, каде што занаетчиите играат активна улога во социјалниот и економскиот развој. Преку своите бизниси и активности, занаетчиите го подобруваат квалитетот на живот во своите заедници.

– Заштита на околината и одржливост: Многу занаетчии се фокусирани на традиционални и одржливи методи на производство, што го поддржува заштитата на околината и одржливиот развој.

Антропол: Кои се придобивките од развојот на занаетчиството во Македонија?

Поповска: Развојот на занаетчиството во Македонија може да има многу придобивки, кои ќе имаат позитивен ефект на различни аспекти на друштвото и економијата. Тоа предизвикува креирање на нови работни места, стимулирање на локалниот приватен сектор, бидејќи занаетчиите често функционираат како мали бизниси или индивидуални претприемачи, што ги стимулира локалните економии и креира нови можност за инвестиции и развој. Прави интеграција на пазарот на труд, вклучувајќи ги и луѓето кои немаат формално образование или диплома, но имаат вештини и искуство во одредени занаети. Но и инвестиции во локалната заедница. Тоа може да го стимулира економскиот раст и да креира нови можности за инвестиции во инфраструктурата, образованието и во другите сектори кои ќе го подобрат квалитетот на живот на локалната заедница.

Антропол: Каква е моменталната состојба на занаетчиството во Македонија и дали постојат конкретни проблеми и предизвици со кои се соочуваат занаетчиите?

Поповска: Занаетчиството во Македонија се соочува со неколку предизвици и проблеми кои влијаат на занаетчиите и на нивната индустрија во целост. Еден од најголемите предизвици е тековната економска и политичка несигурност во земјата, која може да влијае на стабилноста на бизнисите и на способноста на занаетчиите да опстојат и да се развиваат. Од друга страна, конкуренцијата на евтини производи од странство и присуството на слабопланирана работна сила може да биде предизвик за локалните занаетчии.

Технолошките промени се уште еден предизвик за занаетчиите во Македонија. Со воведувањето на нови технологии како што се автоматизација и компјутеризација, занаетчиите треба да се приспособат и да ги усовршуваат своите вештини за да останат конкурентни на пазарот. Ова може да биде предизвик за старите занаети кои треба да се модернизираат, како и за новите занаетчии кои треба да ги совладаат новите технологии.

Постојат неколку конкретни причини зошто занаетчискиот сектор не функционира во Македонија како што треба. Една од најосновните причини е недостатокот на инвестиции и поддршка од страна на државата и другите заинтересирани страни. Занаетчиството често не добива доволно внимание и ресурси, што го ограничува неговиот развој и раст.

Дополнително, постојат и некои структурни предизвици кои влијаат на функционирањето на занаетчискиот сектор. Некои од нив вклучуваат недостаток на образовани луѓе во одредени занаетчиски области, стари технологии и проблрми со обезбедување на репроматеријали, како и проблеми со пристапот до финансии и пазарот.

Занаетчискиот сектор е соочен со сериозни предизвици поради присуството на сивата економија. Оваа нелегална и неформална работа има негативено влијание врз занаетчискиот сектор на неколку начини. Првично, сивата економија создава нелојална конкуренција за законски регистрираните занаетчии. Нелегалните оператори често нудат услуги или производи на пазарот со понизок ценовен опсег, што може да доведе до намалување на приходите за легалните бизниси и занаетчии. Исто така, сивата економија не обезбедува заштита за работниците и потрошувачите.

Луѓето кои работат во овие услови често не добиваат соодветни права и заштита на работните услови, а производите или услугите може да бидат неквалитетни или непроверени, што може да доведе до ризик за безбедност и задоволство на клиентите. Доколку се дозволи продолжувањето на сивата економија, тоа може да предизвика и намалување на долгорочниот раст и развој на

занаетчискиот сектор. Недостатокот на законска контрола и оптоварување со даноци може да ги спречи легалните бизниси да инвестираат во својот развој и да креираат нови работни места.

Недостатокот на интерес на младите за изучување на занаетчиски вештини претставува исто така сериозен предизвик за занаетчискиот сектор, кој може да има негативни последици на неговиот развој и конкурентност. Оваа појава може да биде резултат на неколку фактори. Првично, културната стигма го поставува занаетчискиот сектор како единствена опција за оние кои не се способни за академски образованија. Оваа стигма може да создаде негативно влијание врз пристапот на младите кон занаетчиските вештини и професии. Сепак, младите често се поттикнуваат да следат академски патеки и кариери, што може да го направи занаетчискиот сектор малку привлечен за нив. Современите технологии и индустрии често се промовираат како пат конуспешност, што може да ги изостави занаетчиските професии. За да се надминат овие предизвици, потребно е да се подигне свеста за важноста на занаетчиските вештини и професии меѓу младите.

Треба да се промовираат занаетчиските вештини како важни и привлечни кариерни опции, кои нудат стабилни и успешни кариери со голем потенцијал за развој од една страна, но и кариери без кои во основа не може да опстане нормалното функционирање на општеството.

Старите занаети, кои се наши амбасадори на културата,од друга страна се соочуваат и со значителни административни пречки при претставување на своите производи на разни базари надвор од државата. Овие административни пречки може да вклучуваат проблеми со извозните дозволи, царинските процедури, фискалните регистрации и други аспекти поврзани со меѓународната трговија. Првичниот проблем е процесот на добивање на извозни дозволи и претходно одобренија од страна на релевантните институции и органи. Овој процес може да биде време-трошечки особено за малиот бизнис и старите занаети кои немаат големи ресурси за да ги исполнат потребните услови. Постоењето на различните законски и регулаторни барања во различните земји може да создадат компликации и дополнителни трошоци за извозот на производите.

Антропол: Кое е решението кое ќе овозможи поголем развој на занаетчиството во Македонија?

Поповска: За да се надминат овие проблеми, потребно е да се креира и имплементира комплетна и интегрирана стратегија за занаетчискиот сектор која ќе ги вклучи сите релевантни заинтересирани страни. Оваа стратегија треба да ги адресира потребите и предизвиците на занаетчиите, да ги идентификува можностите за развој и иновации, и да ги обезбеди ресурсите и поддршката потребни за нивно успешно реализирање. Исто така, треба да се зголеми комуникацијата и соработката помеѓу владините институции, бизнис секторот и образованието за да се обезбеди комплетна и консистентна поддршка за занаетчискиот сектор и неговиот развој.

Справувањето со предизвиците настанати поради брзите технолошки промени првенствено бара ангажираност и иновативност од страна на занаетчиите. За полесно адаптирање на занаетчиите државата во соработка заедно со голрмите компании треба да обезбедат финансиска поддршка во форма на грантови, субвенции или позајмици за нив. Ова може да им помогне да инвестираат во своите бизниси, да ги надградат вештините или да развиваат нови производи и услуги со внесување на нови технологии во нивните бизниси, со обука и усовршување на своите вештини.

Државата може да инвестира и во инфраструктура која ги поддржува занаетчиите, како што се работни простории, современи технологии и пристап до релевантни ресурси. Ова ќе ги зголеми нивните капацитети и ефикасност во работата. Исто така, развивањето на мрежи за соработка и размена на искуства ќе помогне во справувањето со предизвиците и во пронаоѓањето на решенија за заедничките предизвици кои ги искусуваат занаетчиите во Македонија.

За да се решат предизвиците кои ги создава сивата економија, потребно е да се зголеми контролата и надзорот врз неа, како и да се воведат мерки за заштита на работниците и потрошувачите. Исто така, треба да се промовира свеста за важноста на легалната работа и да се обезбеди поддршка за развој на законските занаетчиски операции.

За решавање на проблемот со немање на интерес за изучување на занаетот кај младата полулација, државата мора да инвестира во програми за образование и обука во занаетчиски вештини, додека приватниот сектор треба да обезбеди практични обуки, стажирање и менторство за занаетчиите. Ова ќе ги подготви занаетчиите за успешна кариера и бизнис операции. Промовирањето на занаетчиството како атрактивна кариера може да го зголеми бројот на луѓе кои се вклучуваат во оваа област и да го подобри неговиот допринос за економијата во целост. Претставувањето на примери на успех и иновации во занаетчискиот сектор може да ги инспирира младите да ги истражат своите можности во овој домен.

За реална подршка на старите занаети државата и приватниот сектор треба да соработуваат за да ги промовираат занаетчиите и нивните производи на домашниот и меѓународниот пазар. Ова може да вклучува учество на базари, изложби, рекламни кампањи и дигитален маркетинг.

За да се елиминираат административните пречки за малите бизниси и старите занаети, потребно е да се зголеми ефикасноста и да се олеснат процедурите поврзани со извозот и изнесувањето на производите на меѓународните манифестации и базари. Државата исто така треба да им обезбеди информации и обуки за претходните барања и потребните документи.

Антропол: Кои се вашите размислувања за иднината на занаетчиството во Македонија?

Поповска: Имам оптимистичен поглед на иднината на занаетчискиот сектор во Македонија. Верувам дека таа е инспиративна и полна со можности, особено со фокус на иновациите, одржливоста и интеграцијата на технологиите. Со правилна поддршка и инвестиции, занаетчискиот сектор може да процвета и да биде сила за развој и раст во иднина. Можноста на интегрирање на традиционалните занаети со напредни технологии како што се виртуелна реалност и вештачка интелигенција е доста возбудлива.

Во фокус на трендот на производство на одржливи и еколошки прифатливи производи користејќи одржливи материјали, рециклирање и минимизирање на отпадот, занаетчискиот сектор ќе биде еден од носителите на овој вид произодство. А пак во светот каде што многу производи масовно се произведуваат, постои растечка потреба за уникатност и рачна изработка. Занаетчиите имаа можност да ја задоволат оваа потреба со своите уметнички вештини и креативни производи.