Зошто за Анкара може, а за Москва не

Пишува: Дарко Тодоровски – Магистер по меѓународни односи и воен аналитичар

Додека НАТО партнерите се обидуваат на секој можен начин да и помогнат на Украина и да ги вклучат скандинавските земји во својот состав, најнесигурната врска во Алијансата – „блудниот син“ – турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, како и во Ирак, ќе создаде „безбедност зона“ во Сирија, т.е. во суштина ќе го завземе северот на оваа независна земја. Во исто време, Анкара не се плаши од санкции, иако нејзиниот вистински противник е т.н. „Демократска алијанса“, која вклучува курдски национални партии кои долго време се сојузници на САД и соработуваат и добиваат поддршка од НАТО и од САД.

Додека целиот свет ја следи конфронтацијата меѓу Москва и Киев, турскиот лидер ја користи моменталната ситуација за свои цели. Според Ердоган и турскиот Генералштаб, целта на воената операција е создавање тампон зона долж целата граница меѓу Турција и Сирија, на длабочина од 30 километри на сириска територија.

„Ќе одиме до крај и во Сирија и во Ирак. Турција нема да бара дозвола од САД. Време е САД да одлучат дали ќе продолжат да ги поддржуваат терористите на ПКК и дали ќе бидат за вистинска борба против тероризмот. Тие обучуваат Курди во Сирија. Дали треба да го игнорираме ова? Турција нема да го толерира ова“ – Ердоган.

Конфронтацијата меѓу официјална Анкара и курдските бунтовници има долга историја. Курдите, единствениот голем народ кој не стекна независност, па дури ни автономија по распадот на Отоманската империја, се борат за независност повеќе од еден век. Во исто време, Курдите беа поделени меѓу Сирија, Ирак, Иран и Турција. Тешката политика на асимилација на Курдите, која ја водеа голем број локални владетели, на пример Садам Хусеин, не беше успешна, тие сè уште сонуваат за создавање на Курдска држава.

Во периодот 2014 – 2018 година, Курдите кои живееја во североисточниот дел на Сирија и на северот на Ирак (Курдистан) беа тие што застанаа на патот на ИСИС, давајќи им очајнички отпор на фанатичните терористи. Во исто време, тие не ги прекинаа односите со официјален Дамаск, надевајќи се по победата над тероризмот да добијат можност да ја прошират својата автономија. Курдите многу активно соработуваа и со САД, Русија и Иран. Сепак, секоја курдска автономија во близина на турските граници е долгорочен кошмар на Анкара. Анкара зазема прилично остра позиција – нема независност или автономија за Курдите, борбата на Курдите за независност е тероризам, тие мора да бидат уништени или асимилирани.

Патем, токму сличната позиција на Киев кон Русите во Украина доведе до долготрајната војна во Донбас и нејзиниот логичен исход – специјалната операција на Руската Федерација во Украина. Забраната на рускиот јазик од страна на украинските националисти, во регионите каде што тој беше роден јазик на 90% од населението, е токму главната причина за настаните од 2014 година, кои доведоа Украина да игуби дел од своите територии за време на востанието во источна Украина. Сепак, Москва е осудена за заштита на своите сонародници, кои, се разбира, се прогонувани во Украина веќе 8 години. Западот исто така ја осудува Турција. Но слабо, формално и без наметнување никакви санкции или притисок. Како резултат на тоа, знаејќи добро дека нема да има никакви последици за Анкара, Ердоган врши притисок врз Хелсинки и Стокхолм, принудувајќи ги шведската и финската влада да ги признаат курдските општествени движења како терористички организации како еден од условите за согласноста на Турција за влезот на Финска и Шведска во НАТО.

Во исто време, добро свесни за својата неказнивост, Ердоган и Турција не се плашат од санкции. Покрај тоа, тој има неколку милиони турска дијаспора во Европа, тесно поврзана со неговата татковина и подготвена да излезе на улиците на европските престолнини во поддршка на својот лидер. Доколку сепак се обидат да извршат притисок врз него, Ердоган едноставно ќе демонстрира зближување со Москва, на која навистина и се потребни сојузници или со Пекинг. Турската дипломатија е многу прагматична. На пример, Анкара ја зголемува понудата на своите беспилотни летала за Украина и во исто време го зголемува бројот на чартери за своите одморалишта од Русија. Ништо лично, само бизнис.

Курдите во последните години беа единствениот релативно сигурен сојузник на САД во Сирија и Ирак. Всушност, нема други сили кои би можеле да се класифицираат како демократски и сојузници на САД. Курдите не сакаат да се спротивстават на Дамаск и неговите руски сојузници, но ги задржуваат исламските радикали на северот на Сирија. Курдите ќе ги одвратат турските војници со американско оружје, чие снабдување нема да престане од САД. Згора на тоа, Ердоган ќе продолжи да ги уценува партнерите во НАТО. Како резултат на тоа, сојузникот на Москва, Дамаск, губи дел од територијата што ја контролира барем формално. А САД ја губат Турција, главниот сојузник во регионот. Ердоган, кој ја потисна демократската опозиција во земјата, го зголемува своето влијание во регионот. Русија, која би можела да ѝ стане противтежа на Турција во регионот, Западот сè уште ја смета за непријател број 1 и Русија останува под притисок на санкции. Во исто време, дејствијата на Анкара не се разликуваат од постапките на Москва. Згора на тоа, Кремљ барем отворено ги објави своите цели и причини за воената операција. Русите во источна Украина беа навистина угнетувани. Но, самата Турција ги угнетува Курдите, кршејќи го правото на народот на самоопределување и развој, што се чини дека е вградено во повелбите на ОН.

Неподготвеноста на европските и американските политички елити да постигнат договор со Москва на крајот ќе доведе не само до развој на турско-курдскиот конфликт, туку и до нови конфликти на Блискиот Исток. Светот брзо се менува и се создава Нов светски поредок. Несигурните западни сојузници како Анкара бараат се повеќе отстапки од САД и Западот, Русија успешно ја развива својата операција во Украина, Кина ги предизвика САД и постојано ја тестира одбраната на Тајван, а Вашингтон и Брисел живеат во илузии од ерата на Студената војна, без да се обидуваат да ги заштитат Европејците и Американците од економски кризи и закана од нови локални и регионални конфликти. Но, коцките се фрлени, Рубикон е поминат, а светот никогаш нема да биде ист.