Дениз Мустафаоглу: Македонија – транзитна територија наместо енергетски независна држава

• Пишува: Дениз Мустафаоглу – дипломиран машински инженер

Буџетот за 2025 година ја потврдува насоката на Македонија како транзитна територија за туѓи интереси, со приоритет на инфраструктурни проекти како автопатите на „Бехтел и Енка“ и интерконекторите за регионална поврзаност. Наместо инвестирање во зелена транзиција и домашна енергетска независност, средствата се насочуваат кон транзитни функции кои главно служат на меѓународни агенди. Недостигот на вложувања во обновливи извори на енергија ја продлабочува зависноста од увоз, оставајќи ги граѓаните без придобивки од националните ресурси. Потребна е итна промена на стратегијата за да се обезбеди енергетска стабилност и економска одржливост на државата.

Буџетот за 2025 година уште еднаш ја покажува насоката во која се движи Македонија – земја чија инфраструктура се гради главно за туѓи интереси, наместо за сопствениот развој. Наместо средства за изградба на домашни енергетски капацитети или зелена транзиција, државата продолжува да инвестира во проекти кои ја цементираат нејзината улога како транзитна територија за туѓи економски и геополитички агенди.

Во овој контекст, договорот со „Бехтел и Енка“ за изградба на автопатите е еден од најочигледните примери. Овие автопатски коридори, дизајнирани за брз и лесен транспорт, не се само дел од патната инфраструктура, туку клучни артерии за транзит на воена опрема, гас и енергија од југ кон север и од запад кон исток. Ова ја покажува стратешката улога на Македонија во регионалните и глобалните транзитни текови, кои главно служат за интересите на НАТО и САД.

Особено разочарува фактот што и во овој буџет не се предвидени средства за почеток на изградба на реверзибилната хидроцентрала Чебрен, проект кој со децении е ветуван како решение за енергетската несигурност на Македонија. На последните парламентарни избори, токму ветувањето за итно започнување на овој капитален проект беше клучен фактор за победата на партиите кои формираа влада. Дополнително, како дел од изборната платформа, беше ветено и формирање на Министерство за енергетика, кое ќе биде носител на проектот за Чебрен. Иако министерството е формирано, никаков напредок не е остварен, а граѓаните остануваат измамени.

Покрај тоа, значителни средства од буџетот се алоцирани за изградба на трафостаници и интерконектори за преносната електрична мрежа, наменети за поврзување со Бугарија и Албанија. Наместо овие инвестиции да бидат дел од стратегија за зајакнување на домашната енергетска стабилност, тие повторно имаат транзитна функција – овозможување извоз или транспорт на енергија преку Македонија, без значителна корист за локалното население или економијата.

Истовремено, нема предвидени средства за изградба на нови соларни или ветерни електрани, модернизација на локалните енергетски капацитети, ниту за поттикнување на енергетска ефикасност. Македонија останува целосно зависна од увоз на енергија, додека проекти како Чебрен, кои можат да обезбедат енергетска стабилност и независност, се одложуваат бескрајно.

Оваа кратковида стратегија дополнително ја продлабочува зависноста на земјата од странските интереси. Додека македонските граѓани се соочуваат со високи цени на енергијата и економска нестабилност, државата ги насочува своите ресурси кон проекти кои служат на меѓународните партнери, а не на националните потреби.

Македонија мора да го промени својот пристап. Инвестициите во зелена транзиција, локални енергетски капацитети и обновливи извори на енергија се клучни за долгорочен просперитет. Наместо да бидеме мост за туѓи интереси, време е да станеме двигател на сопствената иднина – енергетски независна и економски стабилна држава.