Европа без принципи – Наместо поддршка, Македонија се соочува со нови услови и блокади

• Европратениците со 313 амандмани на Извештајот за Македонија – грчки и бугарски националистички предлози фрлаат сенка врз процесот на европска интеграција.

Во пресрет на усвојувањето на новиот извештај за напредокот на Македонија, Европскиот парламент стана поле на остри дебати и политички подмолни игри. Нацрт-извештајот на известувачот Томас Вајц (Зелени) предизвика досега невидена реакција – дури 313 амандмани, дел од нив со технички карактер, но многу со сериозни политички импликации.

Најрадикалните предлози доаѓаат од грчки и бугарски европратеници. Пратениците од грчката крајнодесничарска партија „Грчко решение“ бараат името „Република Северна Македонија“ низ целиот текст да се замени со терминот „Скопје“. Слично националистичка линија следат и бугарските пратеници Ивајло Валчев („Има таков народ“) и Станислав Стојанов („Преродба“), кои бараат целосно ревидирање на ставовите за причините за застојот во евроинтеграциите. Според нив, вината е единствено кај недоволната волја на Скопје и непријателската реторика на македонското раководство.

Стојанов предлага Македонија повеќе да не се квалификува како доверлив партнер, целосно усогласен со надворешната политика на ЕУ, туку само како важен партнер. Валчев, пак, инсистира дека македонската воздржаност при гласањето за резолуцијата за Украина во ОН е неочекувана и жална промена во надворешната политика.

Позитивен сигнал испраќа холандскиот европратеник Тајс Ројтен, кој предлага јасна формулација со која се признаваат македонскиот јазик и идентитет како континуирано признати од страна на ЕУ – симболичен, но важен гест во време на зголемен притисок од националистички кругови. Поддршка за оваа линија пристигнува и од германскиот европратеник Дејвид Мекалистер (ЦДУ), кој заедно со Вајц предлага нова точка со која се потврдува дека ЕУ го признава јазикот и идентитетот на македонскиот народ.

Амандманите на Точка Д, која се однесува на уставните измени, откриваат нова линија на поделба во парламентот. Вајц и Ројтен предлагаат балансирана формулација: измените се неопходни за напредок, но се и дел од обврските што ги презела државата. Бугарските пратеници Валчев и Андреј Ковачев, пак, бараат експлицитна формулација дека без уставно внесување на Бугарите – нема да има следна меѓувладина конференција. Ковачев дури бара во извештајот да се вметне и дека македонскиот Устав не смее да биде основа за мешање во внатрешните работи на Бугарија.

Посебна тежина добиваат и амандманите што се однесуваат на трагедијата во дискотеката „Пулс“ во Кочани. Во неколку предлози се изразува сочувство за жртвите, но се искажуваат и остри критики за состојбите во правосудството и јавната безбедност – прашања кои ја ставаат под лупа функционалноста на институциите.

Во спорниот Член 1, каде Европскиот парламент ја потврдува поддршката за членството на Македонија, се појавија контрадикторни ставови. Грчките пратеници предложија негово целосно бришење, додека француската крајна десница (Национален собир на Марин ле Пен) го доведува во прашање целото проширување, нарекувајќи ја Македонија ризик по стабилноста на ЕУ. Од друга страна, умерените гласови бараат јасна поддршка, но условена со исполнување на сите постоечки обврски.

Амандманите отвораат и прашања за поширокиот геополитички контекст. Унгарската пратеничка Естер Лакош предупредува на зголемено руско и кинеско влијание во земјата, пренесувано преку регионалните медиуми. Либералните европратеници, пак, бараат јазикот на резолуцијата да ја одразува сложената слика на дезинформации, нестабилност и блокади, инсистирајќи на елиминирање на билатералните пречки од процесот на проширување.

Клучен предлог доаѓа и од хрватската европратеничка Жељана Зовко, која побара јасно и недвосмислено признавање на македонскиот јазик, без дополнителни географски или политички одредници.

Во суштина, расправата за Македонија во Европскиот парламент не е само за напредокот на една кандидатска земја, туку и за иднината на проширувањето како европска политика. Меѓу барањата за поголема отчетност, зачувување на идентитетот и отстранување на блокади, стои едно непријатно прашање: Дали европската интеграција на Македонија е заложник на балканските историски спорови и националистички агенди?

Иако конечната верзија на извештајот допрва ќе се гласа, јасно е дека иднината на македонските евроинтеграции останува неизвесна – стисната меѓу декларативна поддршка и конкретни блокади.