Г. В. Ф. Хегел – За посебноста на човекот
Извадок од: Предавања за естетика
Вовед.
I Разграничување на естетиката и побивање на некои приговори против филозофијата на уметноста.
Обични претстави за уметноста.
… Имено, општата и апсолутна потреба, од која што (со оглед на нејзината формална страна) извира уметноста, го наоѓа својот произлез во фактот што човекот е една мислечка свест, тоа, пак, значи, дека она што тој – и она што воопшто – го создава од себе самиот и за себе самиот. Природните стварни постојат само непосредно и само еднаш, додека, пак, човекот како дух се удвојува, со тоа што, најнапред, е како природните ствари, но веднаш потоа, пак, тој е толку многу за себе, со тоа што себеси се посматра, себеси се претставува, се мисли и тој е дух само низ тоа дејствено за-себе-битие. Оваа свест за себе човекот ја постигнува на два начина: прво, теориски, доколку тој во својата внатрешност самиот себеси мора да се доведе до свест за себеси, за она што се одигрува во срцето на човека, за она што во него силовито се пробива и изникнува; и, воопшто, тој себеси треба да се посматра, да си престави што е она што мислата го смета како сушност, за да се фиксира себеси во неа, а во она што е произведено од самиот него, како и во она што го има примено однадвор, да се препознае само самиот себеси. – Второ, човекот станува свест за себе и низ практичната дејност, со тоа што тој има нагон, за себе самиот да го произведе она што му е непосредно дадено, она што за него е надворешно присутно и во тоа, значи, исто така, да се спознае самиот себеси. Оваа цел тој ја остварува со промената на надворешните ствари, на коишто им го втиснува печатот на својата сопствена внатрешност и во нив, значи, потоа повторно ги наоѓа своите сопствени определби. Човекот го прави ова за тој да може, како слободен субјект, исто така, од надворешниот свет да ја тргне неговата неговата тврда туѓост и во обликот на стварите да ја ужива само надворешната реалност на самиот себе. Веќе првиот нагон на детето ја носи во себе оваа практична промена на надворешните ствари; така, момченцето фрла камења во реката и, потоа, им се восхитува на круговите кои се шират во водата како на едно дело во кое се здобива со созерцанието на она што му припаѓа нему. Оваа потреба се протега низ разнообличните појави сè до оној начин на продукцијата на самиот себе во надворешните ствари онака како што таа е присутна во уметничкото дело. А човекот на овој начин не постанува само со надворешните ствари, туку, исто така, и со самиот себеси, со својот сопствен природен изглед, којшто тој не го остава онака како што го нашол, туку намерно го изменува. Тоа е причината за сето китење и украсување, на било тоа да е сè уште толку многу варварско, невкусно, целосно унакажувачко и дури и штетно, како женските стапала на Кинезите или засеците во ушите и усните. Оти промената на човечката фигура и лик, на однесувањето и на секој вид изразување, само кај култивираните произлегува од духовното образование.
Значи, општата потреба за уметност е потребата на умот за тоа дека човекот треба внатрешниот и надворешниот свет да ги издигне до степенот на духовната свест, како еден предмет во којшто тој повторно го открива своето сопствено Јас. Потребата од оваа духовна слобода тој ја задоволува со тоа што, од една страна, внатрешно, она што е, го прави да биде за себе, меѓутоа, исто така, ова за-себе-битие го реализира надворешно и, на тој начин, во ова удвојување на самиот себеси, тој она што е во него го преобразува во созерцание и познание за самиот себеси и за другите луѓе. Ова е слободната умственост на човекот во која што својот темел и нужен произлез го има како секоја дејност и знаење, така исто и уметноста. Но, сепак, ние ќе ја согледаме дури подоцна специфичната потреба од уметноста, за разлика од останатите политички и морални дејности, за разлика од религиозните претстави и научното познание.
Извор: Убавина и уметност (И. Џепароски)
Превод: Кица Б. Колбе
