Трговската апокалипса започна: Дали САД сами си ја пресекуваат економската артерија во борбата против Кина?

Со новата ескалација на царинската политика на САД, стратегијата „Било што освен Кина“ (ABC – Anything But China) станува сè поагресивна, но и сè пооспорувана. Воведувањето на 34% реципрочни царини за кинески производи, најавено на 2 април од страна на администрацијата на поранешниот претседател Доналд Трамп, предизвика глобални потреси – не само на берзите, туку и во самата архитектура на светската трговија.

Реалноста зад царинските бариери

Американските власти го оправдуваат овој потег со целта да го забрзаат „одвојувањето“ на американскиот бизнис од кинеските синџири на снабдување и да го зајакнат домашното производство. Но економистите се скептични. Џефри Сакс, познатиот професор од Универзитетот Колумбија, остро го осуди пристапот како „економска илузија“, нагласувајќи дека царини само ќе ги зголемат трошоците за американските потрошувачи, без реално да го решат трговскиот дефицит.

„Трговскиот дефицит е последица на домашна фискална неодговорност, а не на надворешни непријатели. Ниту Кина, ниту Канада ве крадат – вие самите трошите повеќе отколку што заработувате,“ истакнува Сакс, според кого вистинските реформи треба да бидат насочени кон прогресивно оданочување и инвестирање во јавни добра.

Кина останува незаменлива

И покрај политичките напори, реалноста на теренот покажува дека целосното „отсекување“ од Кина е скоро невозможно. Земјата и понатаму доминира во преработката на клучни суровини – рафинира 90% од ретките земни елементи, 60% од литиумот и речиси целокупниот природен графит. Овие материјали се суштински за производството на батерии, полупроводници и напредна технологија.

Дури и ако американските компании се префрлат во Југоисточна Азија, тие најчесто остануваат зависни од кинески ресурси и технологии. Освен тоа, Кина веќе активно инвестира во истите тие региони – ги шири границите на „диверзификацијата“ и ја проширува својата економска дипломатија.

Цената на изолацијата

Економските последици од протекционизмот не се ограничени само на САД и Кина. Високите царини кон партнери од Југоисточна Азија – како Виетнам (46%), Индонезија (32%) и Камбоџа (49%) – веќе предизвикуваат загриженост во регионот. Според аналитичарите од агенцијата „Lianhe Zaobao“, таквиот потег може да ги турне овие земји кон Кина, која се претставува како стабилен и предвидлив партнер.

„Со агресивниот пристап на САД, Кина добива можност да ја пополни празнината во глобалното лидерство,“ вели Ли Лиангфу од Институтот Јусоф Ишак. „Регионите со економски интереси бараат стабилност – не наметнување.“

Пазарите не се имуни

Само неколку часа по објавата на новите царини, глобалните берзи колабираа. Индексот „S&P 500“ падна за 4.5%, а вредноста на „Nasdaq“ и „Dow Jones“ исто така забележа драматичен пад. Според поранешниот американски министер за финансии Лери Самерс, политиката на Трамп може да резултира со вкупна штета од 30 трилиони долари – околу 300.000 долари по американско семејство.

„Никогаш досега, еден говор на претседател не чинел толку многу,“ рече Самерс, предупредувајќи дека САД се движат кон самонанесена економска катастрофа.

Хибридна реалност – Безбедносен чадор од САД, економска мрежа од Кина

Иако економскиот правец на Вашингтон се оддалечува од глобализмот, неговата безбедносна улога во Азија останува ненадмината. Според најновиот извештај „Southeast Asia Outlook: 2025“, мнозинството испитаници сè уште би го избрале САД како примарен безбедносен партнер во случај на конфликт.

Меѓутоа, паралелно со тоа, Пекинг го зголемува своето влијание преку посети, договори и регионални трговски иницијативи, како што се РЦЕП и Кина-АСЕАН 3.0. Со тек на време, ова може да доведе до нов глобален економски модел – мултиполарен, со намалено влијание на американскиот долар.

Крај на глобализацијата или нејзина трансформација?

Стратегијата „Било што освен Кина“ сè повеќе личи на желба одлепена од реалноста. Без значително пренасочување на капиталот и длабока реформа на домашните економски политики, таа веројатно ќе остане само декларативна. Во меѓувреме, глобалната економија продолжува да се трансформира – на чело со моќниот економски мотор – Кина како најголема движечка сила на новиот глобален поредок.

Извор: Синтеза од повеќе извештаи, аналитички мислења и економски индикатори (2025)