Системот што ги заборава младите – Алармантен раст на менталните заболувања кај младите во Македонија
Во последните години, менталното здравје на младите во Македонија станува сè поголема загриженост. Според извештајот на УНИЦЕФ од 2022 година, секој трет адолесцент во земјата покажува симптоми на депресија, при што девојчињата се шест пати повеќе погодени од момчињата. Дополнително, студија објавена во PubMed открива дека 29.2% од адолесцентите страдаат од депресија, а 23.7% од анксиозност, што укажува на сериозноста на проблемот.
Пандемијата на КОВИД-19 дополнително ја влоши ситуацијата. Студија спроведена од УНИЦЕФ покажува дека социјалната изолација, економската несигурност и зголеменото семејно насилство се меѓу главните фактори што придонесуваат за влошување на менталното здравје кај младите.
Но проблемот е подлабок. Станува збор за хронично запоставена ментална здравствена заштита во контекст на гнилежот на еден систем што со децении ги труе генерациите со безнадежност, неправди и отсуство на перспектива. За младите, тоа значи растење во општество кое секојдневно ги понижува: образовен систем кој не инспирира, здравствен систем што не штити, социјални служби кои се неми, и држава во која талентот, трудот и интелигенцијата ретко се наградуваат. Многумина чувствуваат дека немаат каде да се обратат, дека гласот им е заглушен под бирократски апатија и институционална негрижа.
Покрај тоа, изложеноста на насилство е значаен фактор. Истата студија открива дека 64% од децата во Македонија биле изложени на психолошко насилство, а 51% на физичко насилство . Овие искуства имаат длабоки и долготрајни последици врз менталното здравје на младите.
И покрај сериозноста на ситуацијата, посетата на психолог или психијатар сè уште се смета за табу тема во општеството. Многу млади се воздржуваат од барање помош поради страв од стигматизација. Дополнително, недостатокот на специјализирани услуги и ресурси во здравствениот систем ја отежнува ситуацијата.
Неодамнешниот инцидент со „Супермен предизвикот“ на TikTok, при што најмалку 17 ученици беа повредени, ја истакна потребата од поголема едукација и свесност за ризиците од социјалните мрежи и нивното влијание врз менталното здравје на младите.
За да се справиме со оваа криза, потребни се координирани напори од сите сектори на општеството. Но пред сè, потребна е искрена сооченост со вистината – младите не страдаат само од хормонални бури и „тинејџерска фаза“, туку од тешките последици на еден затруен систем што со децении произведува генерации во мрак. Доколку државата продолжи да ги игнорира овие болки, ризикуваме да изгубиме уште многу животи во тишина.
Потребни се итни инвестиции во менталното здравје, системска едукација, дестигматизација и изградба на сигурна средина каде младите ќе можат да зборуваат отворено. Инаку, ќе продолжиме да гледаме како генерациите се гаснат пред наши очи — во тишина, во страв, во самотија.
