- Став на Славе Туџаровски
Преспа не бара милост — таа бара правичност. Јаболкото што расте на бреговите на Преспанското Езеро одамна го храни регионот и ја полни државната каса со девизи, но кога доаѓа ред државата да возврати – молк, бирократија и празни ветувања.
Градоначалниците и општинските совети со години собираат политички поени на грбот на овоштарите, ветувајќи проширени ладилници, нови откупницентри, јаболката како дел од економскиот ланец и„побрза координација“ со владата. Резултатот? Проекти закочени во фаза „техничка документација“ и фотографирање пред трактори додека насадите гордат жедни. Локалната власт го претвори јаболкото во евтин политички реквизит, без да обезбеди ни еден реален механизам за притисок врз централната администрација.
Министерството за земјоделство ја користи фразата „во фаза на исплата“ толку често, што земјоделците веќе ја доживуваат како сарказам. Предизборно им се ветува „брза и ефикасна“ поддршка; постизборно следат месеци (понекогаш и цела година) на бирократски пинг-понг: „дополнителна контрола“, „усогласување на буџетски ставки“, „проверка на банкарски сметки“. Во меѓувреме, овоштарите мораат да земаат скапи оперативни кредити за да купат гориво, ѓубрива и заштитни средства, со камати што ја голтаат секоја идна добивка.
Последиците: спирала на долгови и иселување
Секое доцнење создава ефект на снежна топка: трговците бараат пониски цени „заради ризик“, извозниците одбиваат товар кој не може да се калибрира навреме, а младите заминуваат во Германија или Италија каде јаболкарството не значи преживување, туку достоинствена плата. Така, државата не само што ги крши ветувањата, туку активно ја еродира економската и демографската иднина на целиот регион.
Што (не) се прави:
- Нема јасен календар: Исплатата на субвенциите мора да биде врзана за фиксни датуми, а не за волјата на министерот или буџетскиот циклус.
- Нема транспарентност: Јавните објави за исплати се во форма на PDF-табели без контекст, без јасно покажано кој, кога и колку примил – идеален терен за манипулации.
- Нема одговорност: Ниту еден функционер не сноси последици за двегодишни долгови кон земјоделците, иако при најмала грешка земјоделецот трпи казни и пенали.
Време е за отчет, не за реторика
Преспанското јаболко не бара државна милостина, туку фер третман за трудот што веќе ја храни Македонија. Ако локалните власти не можат (или не сакаат) да издејствуваат навремена исплата, нека го кажат гласно. Ако централната власт нема капацитет да процесира апликации во рок, време е за реформа или оставка, а не за прес-конференции со празни зборови.
Додека во Скопје се редат фрази, во Преспа се редат кредити, долгови и неискористен потенцијал. Некогаш симбол на просперитет, преспанското јаболко денес е огледало во кое се гледа вистинското лице на (не)одговорната власт. Ако институциите продолжат да флертуваат со празни ветувања, наскоро нема да има кого да субвенционираат – ниту јаболка, ниту луѓе ќе останат во Преспа
