Сашко Гешовски – Првата македонска жртва во распадот на Југославија

На 6 мај 1991 година, во Сплит, Хрватска, 19-годишниот македонски војник Сашко Гешовски од Кавадарци беше убиен додека служеше во Југословенската народна армија (ЈНА). Тоа се случи за време на масовни протести против ЈНА, организирани од хрватски синдикати во знак на протест против блокадата на селото Кијево од страна на ЈНА и српските сили. Протестите привлекоа околу 100.000 луѓе и кулминираа со насилство пред зградата на Военопоморската област во Сплит, каде што Гешовски беше на стража.

Според извештаите, за време на судирот, толпата нападнала воен транспортер, а во обид да се растераат демонстрантите, офицерот Сретен Егериќ испукал истрели во воздух. Во хаосот што следел, Гешовски бил застрелан и починал на лице место. Истрагата за неговата смрт остана неразјаснета, со спротивставени тврдења од страна на ЈНА и хрватските власти.

Смртта на Гешовски предизвика голем одек во Македонија. На 7 мај 1991 година, во Кавадарци се одржа протестен митинг, а неговото тело беше пренесено со воен хеликоптер и погребано во присуство на повеќе од 20.000 граѓани од сите делови на поранешна Југославија. Градот прогласи тридневна жалост во негова чест.

Гешовски се смета за првата македонска жртва во конфликтите што доведоа до распадот на Југославија. Неговата смрт ја засили јавната дебата во Македонија за учеството на македонските војници во конфликтите во другите републики и придонесе за зголемување на поддршката за независноста на Македонија.

По 33 години, во 2024 година, градските власти во Сплит одлучија да постават спомен-плоча во чест на Гешовски на зградата на Градската управа. Оваа одлука дојде по долг период на игнорирање на неговата смрт од страна на хрватските власти и јавноста.

Сашко Гешовски останува симбол на трагедијата на младите луѓе фатени во вртлогот на политичките и воените конфликти што го разурнаа Балканот во 1990-тите години.