Смртта на Тито, крај на еден век, почеток на една празнина – Падна последниот великан на Балканот

На 4 мај 1980 година замолкна срцето на човекот кој повеќе од три децении беше симбол на единство, отпор и достоинство – Јосип Броз Тито. Неговата смрт беше крај на една епоха, на една визија за светот во кој малите народи можат да постојат гордо, без да клечат пред големите.

Тито не беше само државник – тој беше гласот што одекнуваше низ шумите на отпорот, мечот што се исправи против фашизмот и лидерот што го спои несомнено најсложното политичко ткиво во Европа – Југославија. Со мудрост, харизма и решителност, успеа да создаде систем на социјалистичко самоуправување што му даде достоинство на обичниот работник, и да ја одржи земјата независна од двата блока за време на Студената војна.

Светот застана на 4 мај. Не само балканските народи. Надгробната тишина што се спушти над цела Југославија беше одраз на колективна болка – како да се сруши столбот на куќата. На неговиот погреб во Белград дојдоа лидери од речиси сите континенти – четири кралеви, 31 претседател, 22 премиери – не од протокол, туку од почит. Таква глобална почест ретко се оддава некому што не е император. А Тито, иако не носеше круна, ја имаше љубовта на народот.

Роден во 1892 во сиромашно семејство во Кумровец, Австро-Унгарија, Тито помина низ војни, револуции и прогонства за да се издигне до врвот на историјата. Како партизански командант, ги предводеше народите на Југославија во борба за ослободување од фашизмот. Како државник, ја одржа земјата стабилна, горда и почитувана, иако беше составена од шест републики, пет нации, четири јазици, три религии и две писма.

Тито беше синоним за идејата дека заедништвото е можно, дека „братство и единство“ не мора да биде само празна парола. Но со неговата смрт, и тоа заедништво почна полека да се распаѓа. Како да си заминал последниот човек што можел да каже „не“ на поделбите и да го послушаат сите.

„Ако сакаме да ја спасиме Југославија, мораме да бидеме чесни, да работиме, да ја сакаме својата татковина, да ја чуваме нејзината слобода и нејзините народи“, зборуваше Тито.

Денес, неговиот гроб во Куќата на цвеќето во Белград не е само место на сеќавање – тој е потсетник на еден можен свет, на едно време кога се веруваше дека солидарноста може да биде основа за држава. Замина човекот кој за многумина беше татко на народите. Но остави зад себе идеал што уште одекнува – и како надеж и како носталгија.