„Се арчиме за Македонија“ — Саможртвата на гемиџиите што ја запиша Македонија во историјата

На денешен ден, пред точно 122 години, во срцето на Солун, група млади идеалисти од Велес, познати под името Гемиџии, со својата крвава, но херојска саможртва, ја впишаа Македонија на картата на светската совест.

Овие револуционери, водени од несебична љубов кон Татковината и од решителноста да го разбудат успиениот свет за страдањата на македонскиот народ под Отоманското ропство, изведоа серија спектакуларни експлозии и атентати во Солун. Мета беа симболите на османлиската и странската економска и политичка моќ: Банката Отоман, железничките линии, хотелите и инфраструктурата кои беа темели на колонијалното угнетување.

Гемиџиите не беа обични борци. Тие беа револуционери со идеал, луѓе кои беа свесни дека нивната акција значи сигурна смрт. Сепак, тие ја прифатија таа судбина без двоумење, под нивната славна парола: „Се арчиме за Македонија“. За нив, животот немаше поголема вредност од слободата на Татковината. Нивното дело не беше тероризам, туку акт на крајна саможртва за повисок идеал — независна и слободна Македонија.

На чело на оваа млада група стоеја имиња како Павел Шатев, Јордан Поп Јорданов – Орцето, Михаил Герџиков, Марко Бошнаков, Димитар Мечев, Коста Бошнаков, Георги Апостолов, Тодор Богданов, Јордан Зафиров, Атанас Шопов и други. Сите тие, главно ученици и студенти, беа инспирирани од идеите на анархизмот и ослободителните борби на своето време.

Акциите започнале на 28 април 1903 година (10 мај по нов стил), кога била дигната во воздух Солунската железничка станица. Следувале експлозии во Банката Отоман, во францускиот пароброд „Гвадалквир“, во хотелот „Египет“, во ресторани и други симболи на туѓинското присуство. Целта не им била масовно уништување на цивили, туку да се предизвика економски и политички шок кој ќе го привлече вниманието на европските сили кон маките на македонскиот народ.

Гемиџиите ја прифатија судбината свесно. Некои загинаа во самите експлозии, како Орце Поп Јорданов, кој ја активираше експлозивната направа во Банката Отоман. Други беа заробени, како Павел Шатев и Марко Бошнаков. Мал дел успеаја да се спасат и да продолжат со борбата. За нивниот судбински чин, тие не бараа признание, ниту награда. Тие сакаа светот да ја види вистината за една поробена Македонија.

Иако нивниот живот згасна рано, одекот на нивните дела беше далекусежен. Европа за првпат посериозно го сврте вниманието кон „македонското прашање“, а Гемиџиите станаа симбол на револуционерниот идеализам, на храброста и на саможртвата.

Денес, 122 години подоцна, Гемиџиите остануваат вечен пример за тоа што значи безрезервна љубов кон татковината, што значи пожртвуваност за слободата и што значи храброст која оди дотаму да се избрише сопственото постоење за иднината на народот.

Во време кога патриотизмот сѐ повеќе се профанира, а заборавот демне над најсветлите страници на нашата историја, обврска ни е да се потсетиме:
Гемиџиите не умреа само за своето време. Тие умреа и за нас.

Вечна слава на велешките Гемиџии!