Италија го одбележува Денот на ослободувањето – 80 години од падот на фашизмот и победата на отпорот
25 април, Италија го слави Денот на ослободувањето (Festa della Liberazione) – еден од најзначајните празници во модерната италијанска историја. Пред точно 80 години, во 1945 година, започна масовното востание против наци-фашистичките сили, со кое заврши еден од најмрачните периоди за земјата и беше поставен темелот на Република Италија.
Во тој историски миг, Националниот комитет за ослободување на Горна Италија (CLNAI) – составен од претставници на антифашистички политички движења – издаде наредба до сите партизански единици да ги нападнат преостанатите гарнизони на нацистичка Германија и фашистичка Италија. Оваа наредба доведе до ослободување на Милано, Торино и други клучни градови, само неколку дена пред официјалната капитулација на силите на Оската.
Паролата на востанието – „Предај се или умирај!“ – не беше само повик на отпор, туку и симбол на децениска борба за слобода, правда и достоинство. Истата вечер, CLNAI го презеде политичкото водство во името на италијанскиот народ, а само три дена подоцна, Бенито Мусолини беше фатен и стрелан од партизаните, ставајќи крај на фашистичката диктатура што ја остави Италија во урнатини.
Денешното одбележување, како и секоја година, е проследено со комеморации, маршеви и политички пораки низ цела земја. Претседателот на Италија, како и градоначалниците на Милано, Рим и Торино, традиционално положуваат венци на спомениците на паднатите борци, потсетувајќи ја јавноста дека слободата е стекната со крв и жртви.
Но, одбележувањето не поминува без контроверзии. Во последните години, се појавуваат обиди за историски ревизионизам и релативизирање на улогата на антифашистичкото движење, особено од екстремно десничарски кругови. Во 2024 година, јавноста остро реагираше кога италијанската државна телевизија RAI цензурираше говор на писателот Антонио Скурати, кој отворено предупредуваше на враќањето на фашистичката реторика во современото општество.
И покрај овие предизвици, 25 април останува симбол на отпорот и на италијанскиот дух што не се поклонил пред диктатурата. За многумина, тоа е ден на сеќавање, но и на предупредување – дека борбата за демократија и човекови права никогаш не е завршена.
